Những năm gần đây, tình hình tội phạm về ma túy và người sử dụng trái phép chất ma túy vẫn diễn biến phức tạp, gia tăng về số lượng, tính chất, mức độ ngày càng khó kiểm soát hơn. Tính trong 10 năm trở lại đây, Việt Nam có thêm khoảng 10 vạn người nghiện ma tuý. Điều đáng lưu ý, trong số đó, có khoảng 70% số người nghiện dưới 30 tuổi; 5% người sử dụng ma túy ở tuổi chưa thành niên (dưới 18 tuổi), riêng trẻ em dưới 16 tuổi chiếm 50%. Thực trạng trên đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về nguy cơ ma túy xâm nhập học đường.
Hiện nay, tình hình người sử dụng ma túy tổng hợp (ATS) ở Việt Nam tiếp tục gia tăng ở tất cả các địa phương, chiếm khoảng 70% tổng số người nghiện. Riêng ở một số tỉnh miền Trung và miền Nam, tỷ lệ này lên đến 85 – 90 %. Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu sức khỏe tâm thần Trung ương cho thấy, loạn thần ở người sử dụng ATS chủ yếu là hoang tưởng, chiếm tỷ lệ 68,2%, ảo giác là 72,7%, trầm cảm chiếm 23,8% và 15% trầm cảm trong thời gian 3 năm sau khi sử dụng. Những người trầm cảm thường có hành vi quấy rối an ninh trật tự, vi phạm pháp luật, thậm chí tự sát gây rất nhiều khó khăn công tác quản lý, ảnh hưởng tới đời sống của người dân.
Ông Lê Trung Tuấn, Viện Nghiên cứu tâm lý người sử dụng ma túy (PSD) cho biết, kết quả khảo sát trên 1.100 học sinh các trường phổ thông ở 5 quận của Tp Hà Nội và một số địa phương khác cho thấy, chỉ có 4,5% số học sinh nói rằng mình hiểu biết về khái niệm và các chất ma túy, trong khi đó có tới 42,2 % tự đánh giá mình không hiểu về nội dung này; 44% các em không hiểu biết gì về dấu hiệu để nhận biết người nghiện ma túy và gần 40% chưa biết đến kỹ năng cần thiết phòng tránh ma túy.
Đặc biệt, những loại ma túy tác động trực tiếp đến hệ thần kinh của người sử dụng và đang trở nên phổ biến hiện nay, nhất là trong giới trẻ như methaphetamine (ma túy đá) thì chỉ có 56,4% số học sinh cho rằng chất đó khả năng gây nghiện, còn một số chất khác như shisha, bóng cười cũng rất ít học sinh biết đến. Nhận thức chưa đầy đủ cùng với tâm lý chủ quan khi cho rằng những loại ma túy trá hình này không có khả năng gây nghiện và không nguy hại đến sức khỏe là nguyên nhân chính dẫn đến hành vi sử dụng ma túy ở học sinh hiện nay. Về nguyên nhân: 65% học sinh không biết tác hại của ma túy nên tò mò và dùng thử; 27% do bạn bè rủ rê, mời và lôi kéo sử dụng; 8% do bị lừa mà không hay biết.
Song song đó, Viện PSD còn tìm hiểu và đánh giá nhận thức của phụ huynh học sinh và giáo viên về kiến thức cũng như kỹ năng hỗ trợ xử lý tình huống khi nghi ngờ và phát hiện con em mình sử dụng chất gây nghiện. Kết quả, 32,5% phụ huynh học sinh và giáo viên không biết về các loại ma túy và tác hại của các loại ma túy; 29,5% có hiểu biết một chút; 25% biết khá rõ và 13% biết rõ về ma túy. Tuy nhiên, phần lớn kiến thức mà phụ huynh và giáo viên hiểu về ma túy mới chỉ dừng lại ở việc ma túy là chất gây nghiện, có tác động tiêu cực đến người sử dụng, cón hiểu và nhận diện đó là loại ma túy nào và tác hại ra sao, gây hậu quả thế nào với người sử dụng thì hầu như chưa nắm vững. Bên cạnh đó, kỹ năng nhận diện và xử lý khi nghi ngờ con em mình có dấu hiệu sử dụng ma túy, cũng chiếm tỷ lệ rất thấp.
Truyền thông cần sâu rộng, khoa học và hấp dẫn
Từ năm 2014, Viện PSD đã tiến hành nghiên cứu “Thực trạng nhận thức của học sinh sinh viên về ma túy: Nguyên nhân và giải pháp” cho học sinh của các trường phổ thông. Đồng thời, tiến hành đánh giá mức độ hiểu biết của học sinh về kiến thức, kỹ năng phòng, chống ma túy cho bản thân các em. Nguyên nhân gốc rễ của vấn đề là do các em thiếu kiến thức và kỹ năng cơ bản để có thể phòng, tránh nguy cơ sử dụng ma túy cho bản thân cũng như những người xung quanh. Trong khi đó, ma túy hiện nay biến tướng, giả dạng và trá hình dưới nhiều hình thức khác nhau, khó nhận biết nhưng tên gọi lại vô cùng hấp dẫn lứa tuổi học sinh như nước vui, trà sữa, nấm ma thuật, tem giấy, bóng cười – funky ball,… Vì thiếu kiến thức, thiếu kỹ năng nhưng lại chủ quan, thờ ơ nên nhiều em đã sa ngã vào ma túy mà không hay biết.
Bên cạnh đó, Viện PSD ứng dụng chương trình truyền thông mới, lấy học sinh làm trung tâm, lồng ghép với các hoạt động trò chơi “học mà chơi – chơi mà học”, có những công cụ truyền thông hấp dẫn và đặc biệt đó là học sinh sẽ được giao lưu, chia sẻ và nhận được lời tư vấn từ chính những người đã từng sử dụng ma túy chia sẻ về cuộc đời, những mất mát và những tác hại mà ma túy gây ra cho bản thân và cuộc sống của họ như thế nào để từ đó học sinh có cái nhìn toàn diện và khách quan về ma túy, tác hại của ma túy.
Thời gian qua, Viện PSD xây dựng và thực hiện đổi mới phương thức truyền thông phòng, chống ma túy cho học sinh thông qua các hoạt động trải nghiệm tại Khu trưng bày tuyên truyền tác hại về ma túy (Khu Du lịch Sinh thái Long Việt, xã Vân Hòa, huyện Ba Vì, Hà Nội). Đến đây, các em học sinh vừa được vui chơi tìm hiểu về văn hóa các dân tộc Việt Nam, đồng thời, được tham quan khu trưng bày các hiện vật được quyên tặng từ nhiều tỉnh thành trên cả nước trong hoạt động phòng, chống ma túy. Ngoài ra, các em có thể gặp gỡ, giao lưu và tìm hiểu về cuộc đời đầy máu và nước mắt của những người đã từng lệ thuộc vào ma túy và đã cai nghiện thành công. Họ chia sẻ với các em những kinh nghiệm quý báu để giúp các em học sinh có cái nhìn toàn diện, khách quan về việc cần thiết trang bị kiến thức và kỹ năng phòng, chống tệ nạn nói chung, và ma túy nói riêng, góp phần tích cực vào hoạt động xã hội hóa công tác phòng, chống ma túy và giảm kỳ thị đối với người sử dụng ma túy.
“Chúng ta cần thực hiện truyền thông một cách sâu rộng, khoa học và hấp dẫn để trang bị kiến thức và kỹ năng phòng, chống ma túy cho học sinh nói chung và học sinh phổ thông nói riêng”, ông Tuấn chia sẻ.
Đồng thời, đề xuất với Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng tài liệu, công cụ truyền thông phòng, chống ma túy cho học sinh phổ thông. Cụ thể: Tiến hành nghiên cứu, tìm hiểu về tâm lý lứa tuổi và lựa chọn những nội dung phù hợp với từng đối tượng cụ thể, gồm có bộ tài liệu dành cho HS tiểu học, học sinh THCS và học sinh THPT; tổ chức hội thảo tham vấn ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục, truyền thông để có thể tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nội dung chi tiết cho bộ tài liệu; tổ chức lấy ý kiến đánh giá của học sinh phổ thông, chuyên gia giáo dục, truyền thông về bộ tài liệu phòng, chống ma túy để chỉnh sửa và hoàn thiện trước khi phát hành tài liệu chính thức (dự kiến đầu năm học 2020-2021).
Ngoài tài liệu dành cho học sinh phổ thông, Viện PSD cũng tiến hành xây dựng và hoàn thiện nội dung tài liệu phòng, chống ma túy dành cho phụ huynh học sinh và giáo viên nhằm trang bị kiến thức và kỹ năng trong công tác hỗ trợ con em khi có những dấu hiệu nghi ngờ sử dụng ma túy để xử lý kịp thời.
Việc xây dựng tài liệu truyền thông phòng, chống ma túy cho học sinh phổ thông và tổ chức triển khai có hiệu quả như mong muốn cần có sự phối hợp, “vào cuộc” của các cơ quan, đơn vị của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng như các bộ, ngành liên quan và các nguồn lực xã hội khác.
Đặc biệt, các Sở Giáo dục và Đào tạo, Ban Giám hiệu các trường phổ thông quan tâm, tạo điều kiển, tổ chức các hoạt động truyền thông phòng, chống ma túy cho giáo viên, học sinh thường xuyên để nâng cao kiến thức và kỹ năng phòng, chống ma túy cho bản thân các cũng như người thân trong gia đình và cộng đồng. Đồng thời, tham gia các lớp tập huấn về các loại ma túy và tác hại; đặc điểm tâm lý người sử dụng ma túy; nhận biết nhanh người sử dụng ma túy; kỹ năng xử lý những tình huống khi nghi ngờ, phát hiện con em có dấu hiệu sử dụng ma túy… và việc phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong việc hỗ trợ, giám sát con em mình trước cám dỗ của ma túy./.
( THEO NGUỒN: http://pctnxh.molisa.gov.vn/default.aspx?page=news&do=detail&category_id=22&id=2235)
